Có những trận đấu ở Cúp châu Phi mà bạn chưa cần bóng lăn đã nghe thấy tiếng trống vang trong lồng ngực. Không phải vì sân quá lớn, mà vì bầu không khí của AFCON luôn khiến mọi khoảnh khắc trở nên “nặng” hơn thường ngày: một pha phá bóng cũng giống như lời tuyên bố, một đường chuyền hỏng cũng có thể trở thành mồi lửa cho cả trận đấu bùng lên.
21h00 ngày 22/12/2025, Mali gặp Zambia ở vòng bảng Africa Cup of Nations, trên mặt cỏ của Mohammed V Stadium dưới nền trời nhiều mây, nhiệt độ khoảng 19–20℃. Đây là kiểu thời tiết lý tưởng để chạy, để pressing, để bóng đá trở thành cuộc đua bền bỉ của đôi chân và cái đầu. Và đây cũng là kiểu trận đấu nơi người ta không chỉ hỏi “ai hay hơn”, mà hỏi “ai đứng vững hơn”.
Bối cảnh trước giờ bóng lăn: Mali ổn định, Zambia đi tìm đường thoát
Nếu phải chọn một từ cho Mali trước trận này, tôi chọn “đằm”. Họ không phải kiểu đội tuyển lúc nào cũng tạo ra bữa tiệc bàn thắng, nhưng họ có cách kiểm soát rủi ro rất chặt. Nhìn vào 10 trận gần nhất, Mali thắng 4, hòa 3, thua 3; ghi 12 bàn và chỉ thủng 4 bàn. Đó là một đường biểu đồ gọn gàng: có vấp, có trượt, nhưng hiếm khi vỡ trận. Mali hòa Jordan 0-0, thắng Madagascar 4-1, thắng Chad 2-0, thua Ghana 0-1, thắng Comoros 3-0… và điều quan trọng là họ thường không để đối thủ “xé áo” hàng thủ của mình.
Zambia thì ở thái cực khác: 10 trận gần nhất, họ thắng 1 và thua tới 9; ghi 6 bàn nhưng thủng 19 bàn. Những kết quả như thua DR Congo 0-2, thua Angola 2-3, thua Nam Phi 1-3, thua Niger 0-1, thua Morocco 0-2… cho thấy một hành trình nặng nề về tâm lý. Điểm sáng hiếm hoi là chiến thắng 1-0 trên sân Tanzania, nhưng ngay cả ánh sáng đó cũng chưa đủ để xóa đi cảm giác chông chênh.
Ở AFCON, phong độ không quyết định tất cả, nhưng phong độ nói lên một điều rất thật: bạn bước vào trận với nụ cười hay với vết xước trong tim. Mali đang có nền tảng ổn. Zambia mang theo áp lực phải “lật mặt” chính mình.
Lịch sử đối đầu: Cân bằng đến mức chỉ một nhịp là đổi chiều
Ba lần gặp nhau gần nhất giữa hai đội là ba câu chuyện khác nhau, và cả ba đều gợi ý rằng đây không phải cặp đấu dễ đoán.
Mali từng thắng Zambia 1-0 trong một trận mà họ dẫn 1-0 ngay hiệp một. Zambia cũng từng hòa Mali 0-0, một cuộc đấu kiểu “ai cũng có lý do để cẩn trọng”. Và đáng chú ý, Zambia từng thắng Mali 2-1 (hiệp một Zambia dẫn 1-0), như một lời nhắc rằng khi Zambia bùng nổ đúng nhịp, họ vẫn đủ sức khiến đối thủ lỡ bước.
Tổng lại, 3 trận ấy cho thấy đối đầu đang cân: mỗi bên có một chiến thắng, có một trận hòa, và chênh lệch nằm ở chi tiết. Mà AFCON thì vốn nổi tiếng vì những chi tiết nhỏ xíu có thể trở thành định mệnh.
Câu chuyện chiến thuật: Mali xây nền, Zambia cần một cú đấm đúng lúc
Mali: Đội bóng của cấu trúc và “cái khóa” ở trung lộ
Mali thường mang phong cách của một đội tuyển hiện đại châu Phi: mạnh ở tranh chấp, giàu thể lực, nhưng không chỉ biết chạy. Họ thích kiểm soát trung lộ bằng hai lớp: lớp tiền vệ thu hồi – lớp tiền vệ đưa bóng lên. Khi đối thủ cố gắng chơi bóng ngắn, Mali có thói quen áp sát vừa đủ để bóp nghẹt đường chuyền thứ hai, thứ ba; còn nếu đối thủ chơi dài, Mali sẵn sàng tranh chấp bóng bổng và nhặt bóng hai rất quyết liệt.
Điểm đáng nể nhất của Mali trong chuỗi 10 trận gần nhất là số bàn thua rất thấp (4). Đó không phải chuyện may mắn. Đó là cách họ giữ cự ly đội hình và không hoảng loạn khi bị ép.
Trong đội hình Mali, những cái tên như Yves Bissouma hay Amadou Haidara (nếu ra sân) đại diện cho “động cơ” tuyến giữa: vừa có thể kéo bóng, vừa đủ lì để cắt nhịp. Ở tuyến trên, Mali thường cần một mũi nhọn có thể tận dụng tình huống: một pha chạy chỗ, một cú chạm, một nhịp dứt điểm. Những cầu thủ tấn công như El Bilal Touré hay Kamory Doumbia (tùy danh sách triệu tập và lựa chọn nhân sự) là kiểu người có thể biến một tình huống không quá rõ ràng thành nguy hiểm thật sự.
Điều Mali cần tránh là tự biến mình thành đội “an phận”. Ở AFCON, nếu bạn chỉ hài lòng với kiểm soát, bạn có thể bị trừng phạt bởi một cú sút xa, một pha bóng chết, hoặc một tình huống chuyển trạng thái.
Zambia: Không thiếu tốc độ, chỉ thiếu sự vững vàng
Zambia là đội tuyển có những cầu thủ tấn công biết bùng nổ. Patson Daka là mẫu tiền đạo có thể chạy xé lưng hàng thủ trong một khoảnh khắc. Fashion Sakala mang đến sự tinh quái và khả năng di chuyển rộng. Và khi Zambia có bóng trong chân ở vùng một phần ba cuối sân, họ không hề tệ.
Vấn đề nằm ở chỗ: làm sao đưa bóng đến vùng đó một cách an toàn.
Chuỗi 10 trận gần nhất cho thấy Zambia thường thủng lưới nhiều (19 bàn). Khi một đội thủng lưới liên tục, tâm lý phòng ngự sẽ bị bào mòn: hậu vệ lùi sâu hơn cần thiết, tiền vệ ngại cầm bóng, và mỗi lần đối thủ pressing là một lần bạn nghe thấy tiếng “cảnh báo” trong đầu.
Vì vậy, muốn có điểm trước Mali, Zambia cần hai điều:
Đá đơn giản trong khâu thoát pressing
Đừng cố gắng trang trí ở sân nhà. Một hai chạm, chuyền an toàn, và chấp nhận đá dài có mục tiêu khi cần.
Chuyển trạng thái phải sắc như dao
Zambia khó thắng Mali nếu chơi đôi công kéo dài. Cửa của họ nằm ở phản công: đoạt bóng – phất nhanh – Daka/Sakala lao lên – dứt điểm sớm. Mali phòng ngự tốt, nhưng bất kỳ hệ thống nào cũng có khoảnh khắc “chưa kịp về đội hình”.
Những điểm nóng có thể định đoạt trận đấu
Cuộc chiến bóng hai ở trung tuyến
Đây là trận đấu mà bóng hai sẽ quyết định ai được thở. Nếu Mali nhặt bóng hai tốt, họ sẽ kéo trận vào vùng kiểm soát của mình. Nếu Zambia nhặt được bóng hai và phản công ngay, Mali sẽ phải quay mặt với tình huống nguy hiểm thực sự, thay vì chỉ là sức ép vô hại.
Tình huống cố định: con đường ngắn nhất để tạo khác biệt
AFCON luôn có “mùi” bóng chết. Một quả phạt góc, một cú đá phạt treo vào điểm rơi, một pha đánh đầu ở cột hai… có thể làm vỡ thế trận chặt chẽ. Mali thủng ít bàn, nhưng nếu Zambia muốn tìm bàn, họ phải coi bóng chết như cơ hội vàng.
15 phút đầu: ai bình tĩnh hơn sẽ có lợi thế
Zambia đang mang chuỗi kết quả không tốt. Nếu họ vào trận với tâm thế sợ sai, họ sẽ tự sai. Mali thì cần dùng 15 phút đầu để “đặt luật”: tranh chấp quyết liệt, pressing có tính toán, và khiến Zambia cảm thấy mỗi đường chuyền đều bị soi.
Dự đoán kịch bản: Mali nắm thế chủ động, Zambia tìm cơ hội trong khoảnh khắc
Tôi hình dung Mali sẽ là đội cầm nhịp tốt hơn. Họ không cần cầm bóng quá nhiều, nhưng họ sẽ kiểm soát không gian: hạn chế Zambia bứt tốc từ giữa sân, buộc đối thủ phải đưa bóng ra biên, và chờ thời cơ để tăng tốc.
Zambia sẽ có cơ hội, chắc chắn. Một đội có Daka và những mũi phản công nhanh luôn có cơ hội. Nhưng câu hỏi là: họ có đủ sự bình tĩnh để “ra đòn” đúng lúc hay không, hay họ sẽ tự đánh rơi nhịp vì nóng vội?
Nhìn vào nền tảng phòng ngự và sự ổn định của Mali trong 10 trận gần nhất (thủng 4), tôi tin Mali sẽ không dễ bị đánh sập. Còn Zambia, với số bàn thua cao trong chuỗi trận gần đây, rất khó để đi hết 90 phút mà không mắc một sai lầm nhỏ.